Khám phá Bitcoin: Tất tần tật về Bitcoin cho đến nay

Bitcoin hay BTC là đồng tiền điện tử đầu tiên trên thế giới và đặt nền móng cho phát triển của thị trường Cryptocurrency. Cùng khám phá bitcoin lịch sử và quá trình phát triển qua loạt bài viết dưới đây nhé.

Khám phá Bitcoin [Phần 1]: Thời gian

Như đã được đề cập trong phần giới thiệu của loạt bài này, chúng ta sẽ bắt đầu khám phá giai đoạn lịch sử của tiền tệ ( giả) trước khi xuất hiện tiền fiat mà được gọi là “ kế hoạch A”. Kế hoạch này tập trung vào chủ đề thời gian và trả lời cho câu hỏi “Khi nào?”. Sẽ không có bất cứ mật mã hay máy tính khoa học nào mà mọi thứ có vẻ rất đơn giản và thậm chí là nguyên thuỷ. Thật vậy, độc giả thân mến, tôi có một yêu cầu dành cho bạn là hãy cố gắng gạt đi nền giáo dục tiên tiến và cách cư xử văn minh hiện đại của bạn sang một bên và giả vờ chỉ trong tích tắc bạn quay ngược thời gian trở thành người thượng cổ (Caveman).

Đây là phần đầu tiên của bitcoiner Giacomo Zucco’s series “Khám phá Bitcoin: Tổng quan ngắn gọn từ Caveman đến Lightning Network”. Bài viết được đăng trên Bitcoin Magazine, Thuận xin dịch lại nguyên văn.

Từ tiêu dùng ngay tức khắc…..cho đến dự trữ

Cuộc sống thượng cổ của bạn phụ thuộc vào mức tiêu thụ trực tiếp: bạn sử dụng đôi bàn tay trần cùng với một cây gậy nhọn để bắt hai con cá mỗi ngày, sau đó quay trở về hang động và nó trở thành thức ăn của bạn ngay lập tức. Một con cá là đủ để sống sót qua ngày, hai con là quá đủ để cảm thấy như ngày “lễ tạ ơn” thật trọn vẹn. Mỗi ngày bạn chỉ bắt và ăn hai con chứ không bận tâm đến chuyện sẽ để dành, dự trữ cá. Tương tự với “chức năng tiện ích” trên máy tính của bạn (cách một nhà kinh tế hay gọi) bất biến theo thời gian.

Nhưng hãy cố gắng lôi suy nghĩ của bạn về tương lai một chút. Điều gì sẽ xảy ra nếu như thay vì ăn hết cả hai con cá, bạn lại chọn cách chỉ ăn một và tiết kiệm con còn lại (với điều kiện cá vẫn còn sống trong một cái vại)? thực hiện việc đó trong hai ngày liên tiếp, và khi đến ngày thứ ba bạn sẽ không cần để tâm đến việc phải vất vả ra ngoài bắt cá mà vẫn có một bữa ăn no nê. Tôi thừa nhận đây chưa phải là sự đổi mới tuyệt hảo: bạn chỉ cần nhường lại một ít niềm vui của hôm nay và ngày mai để tận hưởng nốt phần còn lại vào ngày thứ ba.

…cho đến việc đầu tư !

Nhưng thay vì chi tiêu cho ngày thứ ba bạn lại dùng khoảng ấy để tạo nên một cần câu “vốn lãi” cho phép bạn không chỉ bắt được hai mà tận bốn con cá mỗi ngày và đến mãi mãi? Đây được gọi là đầu tư: bạn tạm gác lại niềm vui trong một khoảng thời gian nhưng bù lại bạn sẽ gặt được nhiều thành quả năng suất và bền vững. Xin chúc mừng độc giả thân mến: bây giờ bạn được xem là người thượng cổ tư bản được ưa chuộng nhất thời đại. Với chiếc cần câu mới thì giờ đây bạn có thể tận hưởng bữa ăn đầy đủ với hai con cá mỗi ngày và nghỉ ngơi hai ngày một lần.

Nhưng tại sao lại chỉ dừng lại ở đấy? Bạn có thể đầu tư một số ngày nghỉ của mình vào việc xây dựng một lưới đánh cá lớn để có thể sử dụng đánh bắt được tám con cá mỗi ngày! Bằng cách tiết kiệm và đầu tư, bạn thậm chí có được nhiều cá hơn, từ đó có nhiều thời gian hơn để xây dựng một cái gì đó hiệu quả hơn, miễn là đạt được những cải tiến mới. Bạn sẽ càng giàu có nếu như càng dành nhiều thời gian để tiết kiệm và đầu tư.

Sự tăng trưởng thậm chí không tuyến tính: Mọi cải tiến đều có thể được xây dựng trên đỉnh của sự cải tiến trước đó! Chẳng mấy chốc, bạn sẽ trở thành “thuyền trưởng Caveman”: chỉ huy một đội tàu đánh cá hùng mạnh, kiếm được 1.000 con cá mỗi ngày!

Thật dễ dàng đánh giá thấp ý nghĩa sâu sắc của quá trình này. Dự đoán đầu tư (sau khi đã tiết kiệm và trì hoãn tiêu dùng) mà các nhà kinh tế gọi là “ưu thế thấp kém tạm thời”. Đấy là kết nối với những tác động trọng yếu đối với sự thịnh vượng của nhân loại và toàn bộ nền văn minh.

Một bài miêu tả rất hay về tầm quan trọng của các chủ đề này và mối quan hệ của chúng với các công nghệ tiền tệ và thực tiễn được đề cập trong quyển sách “ Tiêu chuẩn bitcoin” được viết bởi Saifedean Ammous. Đọc nó nếu bạn chưa từng sở hữu. Và một tài liệu tham khảo tuyệt vời khác là bài tiểu luận “Tiền, bitcoin và thời gian” của Robert Breedlove.

“Độ bền” (hardness) vật lý

Để loại quy trình này trở nên có ích, hàng hoá nhất thiết phải có độ “bền vững”. Hàng hoá không thể đánh mất đánh mất khả năng cung cấp tiện ích một cách đáng kể nếu được lưu trữ trong một khoảng thời gian. (Điều này có nghĩa là hàng hoá không dễ dàng phân huỷ, hư hỏng hay xuống cấp hoặc là tương đối ít hơn các loại hàng hoá khác).

Các thuật ngữ phổ biến khác cho thuộc tính này là “durability” và “salability across time”. Trong bối cảnh tình trạng hiện tại đơn độc, bạn nên diễn giải việc “sale” của bạn như thể là bán một thứ gì đó cho bản thân trong tương lai.

Trong tất cả các trường hợp trên, các biểu thức thường được sử dụng ngoài phạm vi vật lý bao gồm cả các thuộc tính xã hội và thể chế của hàng hóa. Vì bạn là một người thượng cổ cô đơn và chưa có xã hội hay tổ chức nào xung quanh bạn, chúng tôi sử dụng thuật ngữ “hardnes” theo nghĩa hẹp hơn về sức bền vật lý đối với sự suy giảm của các đơn vị hàng hoá, giao phó các khía cạnh khác cho Phần 3.

Cá là loại hàng hoá chúng ta chọn làm ví dụ đầu tiên thực tế thì không được xem là “bền” nếu như bạn không làm bất cứ một hành động cụ thể nào trước mang nó về hang động. Như đã được đề cập, chỉ cần một hành động nhỏ khá đơn giản là mang nó bỏ vào một cái lọ sẽ giữ nó sống lâu hơn. Nếu không có phương pháp điều trị nào bổ sung, một con cá sống sẽ giữ được lâu hơn một con cá chết. Tuy nhiên, một con cá hun khói hoặc ướp muối lại bền hơn một con cá sống.

Một thuộc tính mới” mở rộng” (scaleness)

Ngay cả khi bỏ qua các cân nhắc xã hội, một lý do khác mà độ bền vật lý đơn nhất không thực sự bao quát, độc nhất, khái niệm lớn hơn về khả năng mở rộng theo thời gian. Thực tế là khả năng lưu trữ số lượng tùy ý của hàng hóa không chỉ phụ thuộc vào các thuộc tính đơn nhất của nó.

Thật vậy, một con cá còn sống khó có thể phân chia hơn so với cá hun khói,muối hoặc đông lạnh. Mặt khác, xét đến thời điểm bạn tự cho mình là “thuyền trưởng Caveman” đánh bắt 1000 con cá mỗi ngày và xem ra việc giữ chúng tồn tại trong lọ quả là một thử thách khó khăn. Một lần nữa: cá được bảo tồn sẽ dễ dàng cất giữ hơn những con còn sống.

Trong các ví dụ này, sự khác biệt ở đây không phải là bất kỳ đơn vị hàng hóa nào duy trì giá trị của nó theo thời gian, mà là toàn bộ hàng hóa duy trì tốt như thế nào trên phạm vi “mở rộng” khi bạn lưu trữ các phân số nhỏ hơn so với khi bạn lưu trữ bội số lớn hơn.

Trường hợp trước thường được đề cập trong lý thuyết tiền tệ với thuật ngữ “chia hết”, thuật ngữ sau là “tính di động trực tuyến” (thường mang một số ý nghĩa chuyển động trong không gian, nhưng thực chất nên hiểu rõ là một hàng hóa di động phải có giá trị cao với một số lượng nhỏ).

Thuộc tính tổng hợp đôi khi được gọi là “khả năng có thể sử dụng trên phạm vi quy mô”, tương tự như khả năng “có thể sử dụng được theo thời gian”, thì thực sự khá ngắn gọn. Vì tôi thích các thuật ngữ ngắn hơn, nên thay vào đó tôi sẽ sử dụng từ “mở rộng” (tôi đoán đây là trường hợp lựa chọn thuật ngữ sẽ xứng đáng với Trigger Warning như tôi đã mô tả trong phần giới thiệu của mình). Thuộc tính này có liên quan nhiều hơn với câu hỏi “Cái gì?” so với “Khi nào?”

Thật thú vị khi đưa ra các link cho thuật ngữ “mở rộng”, từ thường có nghĩa là một cái gì đó trọn vẹn (nó dùng để chỉ tài sản của một hệ thống xử lý số lượng công việc ngày càng tăng bằng các tài nguyên bổ sung). Tuy nhiên, trong bối cảnh của Bitcoin, nó đã được sử dụng để giải quyết các hạn chế kỹ thuật về số lượng giao dịch thanh toán trên mỗi đơn vị thời gian và chi phí (liên quan đến thực tế là các block bị giới hạn về kích thước và tần suất). Theo ý nghĩa rất cụ thể này, vấn đề về “khả năng mở rộng” có thể giảm xuống mức độ “chia hết” (về cơ bản, nó không có ý nghĩa kinh tế để chuyển số tiền ít có giá trị hơn chi phí chuyển nhượng)

Cho đến nay, bạn đã học được:

• để lưu trữ của cải của bạn, hy sinh tiêu dùng ngay lập tức
• đầu tư tài sản lưu trữ của bạn, tăng năng suất của bạn
• để tập trung vào hàng hóa “độ bền” vật lý tốt và “quy mô” lớn.

Nhưng bạn có thể làm gì với tất cả số cá bạn bắt được mỗi ngày? Thực tế là không nhiều, nếu bạn vẫn tiêu thụ chỉ hai con và bạn không thể trao đổi chúng, đó là điều bạn sẽ tìm hiểu vào ngày mai, trong Phần 2.

Khám phá Bitcoin [Phần 2]: Con người

Đây là phần thứ hai của bitcoiner Giacomo Zucco’s series “Khám phá Bitcoin: Tổng quan ngắn gọn từ Caveman đến Lightning Network”

Trong bài đăng lần này, chúng tôi sẽ lập nên các chiến lược lưu trữ tài sản và đầu tư đã đề cập trước đó vào việc cất giữ của cải, tăng năng suất cùng với việc tập trung vào các mặt hàng hoá có “độ bền” (hardness) vật lý, khả năng “mở rộng” (scaleness) để khám phá ra các khái niệm về sự trao đổi, chuyên môn hoá và cuối cùng là “sự đen tối” (darkness).

Từ đơn độc tiêu thụ…cho đến trao đổi

Chào mừng các độc giả thân mến đã trở lại. Chúng ta sẽ cùng nhau khám phá sâu hơn  giai đoạn lịch sử của tiền tệ (giả) trước khi xuất hiện tiền fiat được gọi là “ kế hoạch A”. Lần này tập trung vào chủ đề con người và trả lời cho câu hỏi “Là ai?” Như chúng ta đã đưa ra trong phần một thì bây giờ bạn đã trở thành một người thượng cổ rất thành công. Bạn sở hữu và chỉ đạo một đội tàu đánh cá khổng lồ bắt được nhiều cá hơn so với số cá bạn có thể ăn cả đời mà vẫn chưa hết.

Khi bạn phải xoay xở với việc từ bỏ tiêu dùng ngay lập tức cùng với phải học cách đầu tư và tiết kiệm thì bạn vẫn thực hiện việc tiêu dùng một cách đơn độc. Không nhất thiết là bạn phải ở một mình mà có thể có một ai đó xung quanh nhưng bạn lại không trao đổi với bất kỳ ai. Vì vậy sẽ không vấn đề gì xảy ra nếu chỉ có một hoặc hàng trăm người thượng cổ. Mỗi ngày bạn bắt được 1000 con cá nhưng chỉ ăn hai con và cất đi số lượng còn lại. Sau một thời gian ngắn chức năng tiện ích của bạn sẽ ổn định với số lượng các bạn đánh bắt được với số lượng người xung quanh.

Xét đến một viễn cảnh khác: ngoài việc câu cá, mỗi người trong hang cũng có thể đong hai bình nước mỗi ngày từ con suối gần đó và có thể tồn tại với một bình bước mỗi ngày.

Điều gì sẽ xảy ra nếu khi thay vì ăn hai con cá và cất giữ 998, bạn bắt đầu lưu trữ 997 và trao đổi một con với Alice, người phụ nữ hang động tốt bụng này sẽ trả lại cho bạn một bình nước? Bằng cách này, tiện ích của bạn tăng lên, và sau hai ngày Alice có thể bắt đầu làm việc với cần câu của chính mình! Rõ ràng, số lượng trao đổi có thể có thể tăng lên với số lượng người hang động trong nền kinh tế hang động của bạn.

Nhưng phải thừa nhận là khó có khả năng xảy ra việc đó. Trước hết, không quá khó để bạn tự đong một ít nước cho bản thân. Hơn nữa, Alice cũng có thể câu cá và tiết kiệm một con cá mỗi ngày tương tự như những gì bạn đã làm: Vậy không có lý nào cô ấy phải trao đổi với bạn?

…đến việc chuyên môn hoá

Nhưng tại sao các quá trình tiết kiệm và đầu tư chỉ áp dụng với loại mặt hàng cá? Trong khi xét đến tầm nhìn trọng tâm là mỗi cá thể trong hang động hoàn toàn không giống nhau. Mỗi người đều có những kỹ năng, khuynh hướng, sở thích, ưu điểm và kinh nghiệm khác nhau. Alice có thể trở thành một nhà công nghiệp vĩ đại trong lĩnh vực nước, sản xuất ra hàng vạn, hàng tấn bình nước mỗi ngày. Bob, một nghệ sĩ hang động tài ba chuyên về những bức tranh đá tuyệt đẹp.

Vì vậy, hãy đề nghị với những bạn bè hang động của bạn rằng họ nên áp dụng chiến lược mới đáng kinh ngạc này: chuyên môn hóa! Bây giờ mọi người có thể tập trung vào một số kỹ năng cụ thể và mọi chức năng tiện ích ngày càng tiếp tục phát triển, cả về thời gian lẫn đa dạng về số lượng người tham gia vào giao dịch. Đây là những gì chúng ta gọi là “sự phân hoá lao động”: nền tảng của sự văn minh!

Chuyên môn hóa cũng cần thiết phải có sự cải tiến trong đầu tư và đổi mới, vì ngay cả những tool rất đơn giản, thô sơ cần thiết cho ngành công nghiệp cũng sẽ gây không ít phiền não khi xây dựng mà không có bất kỳ sự trợ giúp nào từ những người trong các ngành công nghiệp khác. (Như bạn có thể biết, ngay cả việc tạo ra một cây bút chì cũng cần có sự hợp tác giữa hàng ngàn người khác nhau từ khắp nơi trên thế giới) và phải cần đến nhiều tool phức tạp thậm chí chỉ để tạo ra các tool khác.

Đó là một chu trình đúng đắn: Chuyên môn hóa thúc đẩy sự đổi mới, khuyến khích người dân trong hang động đầu tư thời gian vào việc tạo ra các tool (bao gồm cả các tool dùng để chế tạo ra các tool khác), tăng năng suất và tiết kiệm thời gian hơn, từ đó có thể sử dụng khoảng thời gian đó để chuyên môn hóa sâu hơn nữa hoặc đạt được số lượng lớn hơn và nhiều người khác để trao đổi với nhau, từ đó làm tăng sự phân hoá lao động hơn nữa, v.v.

Tiến đến “độ bền” và “mở rộng” một lần nữa

Tất nhiên, không phải tất cả các loại hàng hoá đều có thể dễ dàng được truyền đến tay của những người khác nhau. Hoá ra, các thuộc tính chủ chốt này có vẻ hữu ích để lưu trữ hiệu quả một số lượng hàng hóa tùy ý cũng giúp ích trong việc vận chuyển chúng.

Hàng hóa có độ bền vật lý tốt được xem là mặt hàng có khả năng bảo tồn các tính năng vật lý của nó ở mức đơn nhất khi được lưu trữ trong một khoảng thời gian nhất định. Thông thường cũng sẽ đảm bảo các tính năng tương tự khi được chuyển đến một số người nhất định hoặc ngược lại. Bạn sẽ gặp khó khăn khi đặt tên một loại hàng hóa có khả năng chống chịu cao để lưu trữ nhưng không thể vận chuyển, hoặc có thể vận chuyển nhưng không được lưu trữ.

Hàng hóa có sự mở rộng tốt là được lưu trữ hiệu quả trong các phân số nhỏ (tính phân chia) hoặc tổng hợp bao quát (tính di động) cũng sẽ hiển thị các tính năng tương tự khi được truyền từ tay người này sang người khác thay vì được lưu trữ.

Những gì chúng tôi đang cố gắng thể hiện bây giờ không chính xác là những gì các nhà kinh tế sẽ gọi là “khả năng sử dụng trên phạm vi không gian” (có thể là dư thừa đối với khái niệm về tính di động). Nó thực sự gần gũi hơn với khái niệm về “khả năng sử dụng của mọi người”.

Một thuộc tính mới: “Tình trạng mơ hồ”

Một hàng hoá có đủ sức bền để đảm bảo duy trì các tính năng vật lý của nó khi trải qua nhiều lần trao đổi và đủ quy mô để trao đổi theo bội số lớn hoặc trong các phân số nhỏ. Nhưng chỉ riêng hai thuộc tính này vẫn không bao hàm hoàn toàn khái niệm khái quát.

Bạn và những người trong hang động của bạn muốn trao đổi với ngày càng nhiều người khác nhau: càng khác biệt, càng tốt, vì sự đa dạng làm tăng cơ hội chuyên môn hóa. Nhưng sự đa dạng cũng có thể làm tăng nguy cơ gây nên xung đột và mất lòng tin. Bạn biết và thích Alice và Bob, nhưng bạn không thực sự không hề biết đến, chứ đừng nói là thích tất cả những người mới. Bạn muốn trao đổi hàng hóa nhưng lại không mang dấu ấn cá nhân của các chủ sở hữu trước đó và không muốn liên can với bất cứ một ai hoặc bộ lạc nào đó. Nói cách khác, sẽ khó để họ được chấp nhận trong phạm vi rộng lớn của trao đổi.

Hơn nữa, càng có nhiều người trao đổi thì càng thu hút sự chú ý của người thượng cổ Mallory. Hắn là một kẻ bắt nạt trong khu vực không muốn gia tăng tài sản của mình bằng cách cung cấp giá trị, nhưng lại bằng cách theo dõi, kiểm soát, kiểm duyệt và đánh thuế giao dịch. Khi ham muốn kiểm soát của Mallory đến mức đỉnh điểm khiến anh ta cố gắng ngăn cấm trao đổi hàng hoá giữa những người không phải là người đã “đăng ký” với anh ta, rất nhiều người hang động bị loại khỏi phạm vi giao dịch. Đây là hiện tượng được gọi là “ngăn chặn tài chính” và giảm tiện ích của tất cả mọi người.

Một số hàng hóa rất lý tưởng để giảm thiểu những vấn đề như vậy. Ví dụ như “bearer instruments” là một loại công cụ đảm bảo không có bất kỳ thông tin sở hữu nào được ghi lại giúp mọi người dễ dàng từ chối tham gia vào các giao dịch cụ thể nào. Khi bạn giao dịch với những hàng hóa đó, Mallory quá lắm là chỉ có thể cấm bạn ra khỏi thị trường vì biết bạn là ai và bạn đang làm gì (hoặc thậm chí là không làm gì mà chẳng hạn như không trả tiền hối lộ cho anh ta), nhưng không phải vì chủ sở hữu trước đó là ai (bao gồm chính bạn) và những gì họ đã làm.

Đây không phải là vấn đề về hệ tư tưởng nhưng là một vấn đề về chức năng. Một hàng hóa không dễ dàng được giao dịch nếu người nhận phải xác minh toàn bộ lịch sử của các chủ sở hữu trước đó để biết mức độ rủi ro chính trị (bao gồm cả sự đàn áp, kiểm duyệt, thuế, nợ). Nhưng nó rõ ràng liên quan đến các khía cạnh đạo đức, chính trị và quy cách, chẳng hạn tầm quan trọng xem quyền riêng tư như một quyền của con người.

Tôi sẽ sử dụng thuật ngữ đen tối để đề cập đến thuộc tính này.

Trong bối cảnh của Bitcoin, nhiều thuật ngữ được sử dụng như: quyền riêng tư, ẩn danh và từ chối (tập trung vào con người nhiều hơn vào tài sản), nhưng cũng không thể kiểm soát và thay thế được (thay vào đó tập trung vào tính không thể phân biệt của các đơn vị tài sản, nhưng liên kết với sự từ chối. Vì một cách phổ biến nào đó mà người dùng Bitcoin có thể bị theo dõi bằng cách tận dụng sự thiếu tính thay thế, chúng ta sẽ tiền hiểu chi tiết hơn trong Phần 6).

Đến hôm nay chúng ta đã học được:

• Bằng cách từ bỏ lối sống đơn độc và hợp tác với những người khác để trao đổi tài sản của bạn
• Khuyên các đối tác thương mại của bạn cùng làm tương tự để sản xuất chuyên môn một mặt hằng cụ thể nào đó
• Làm thế nào để hàng hóa thể hiện tốt “độ bền”, “mở rộng” và cũng như “đen tối”

Nhưng làm thế nào bạn có thể trao đổi với số lượng người ngày càng tăng nếu sự phức tạp của tất cả sự kết hợp khác biệt của các hàng hóa, từ nhu cầu và quan điểm cung cấp, thậm chí còn tăng nhanh hơn? Đây là điều bạn sẽ khám phá trong Khám phá Bitcoin Phần 3: Giới thiệu về tiền tệ.

Khám phá Bitcoin [Phần 3]: Tiền tệ

Đây là phần thứ ba của bitcoiner Giacomo Zucco’s series “Khám phá Bitcoin: Tổng quan ngắn gọn từ Caveman đến Lightning Network”. Tìm hiểu thêm về phần giới thiệu, khám phá bitcoin phần 1: Thời gian và phần 2: Con người.

Trong phần này chúng tôi sẽ khám phá ra các khái niệm về sự khan hiếm, khả năng thanh toán bằng tiền mặt (thanh khoản) và “sức bền” xã hội từ các chiến lược trao đổi tài sản, chuyên môn hoá sản xuất và tập trung vào các mặt hàng hoá có “độ bền” vật lý tốt, “sự mở rộng” và “đen tối” đã có trước đó.

Từ trao đổi hàng hoá… đến tối đa hoá thanh khoản…

Bước thứ ba này đồng hành cùng với “kế hoạch A” của chúng ta sẽ tập trung vào chủ đề của sự khan hiếm và trả lời cho câu hỏi “Cái gì?”.

Trong phần 2, nhờ việc phát minh và thực hiện phổ biến quá trình trao đổi cùng với chuyên môn hoá đã cho phép mức độ hợp tác và làm giàu chưa từng xuất hiện trước đây.

Làm tốt lắm!

Tuy nhiên vẫn tồn tại một vấn đề ở đây. Trong bối cảnh trao đổi là những gì bạn và những người cùng hang động đang thực hiện, tiện ích tăng lên với số lượng người trao đổi, nhưng phải có sự va chạm để phù hợp cho các yếu tố cung cầu của hàng hoá so với bất kỳ tăng trưởng nào khác, vì số lượng của tất cả các sự phối hợp có thể sẽ tăng lên nhanh chóng.

Vấn đề này có đến hai mặt: một mối quan ngại là làm thế nào để tính toán, giao tiếp và theo dõi tất cả các kết hợp của các cặp giao dịch (mỗi người thượng cổ phải khai ra trị giá những thứ anh ta có để trao đổi và nhận một thứ khác). Các mối quan tâm khác liên quan đến tính thanh khoản trong các cặp khác nhau (trong nhiều trường hợp, việc trao đổi đơn giản không thể xảy ra, bởi vì điều mà các nhà kinh tế gọi là “không có sự trùng hợp mong muốn” (non-coincidence of wants): Alice có thứ gì đó mà Bob khao khát có được (nhưng không phải theo cách khác, hoặc ít nhất là không phải lúc đó). Vấn đề trước có thể được giảm nhẹ bằng những tiến bộ trong công nghệ thông tin (như phát minh bằng văn bản để theo dõi các kết hợp khác nhau), trong khi vấn đề sau có thể được làm diệu bớt bằng cách trì hoãn việc giao một trong hai hàng hóa trao đổi (cơ bản là phát minh tín dụng rất hữu ích khi các mong muốn không trùng khớp nếu được xem xét trong thời gian thực, nhưng thay vào đó sẽ trùng khớp trong các khung thời gian khác nhau). Nhưng vấn đề vẫn tồn tại làm chậm quá trình chuyên môn hóa.

… đến sự hội tụ

Để thương mại được duy trì và ngày càng phát triển, nền kinh tế trong hang động nhỏ bé của bạn phải hội tụ một số loại hàng hoá cụ thể, ấy là loại có sự kết hợp bậc nhất của các thuộc tính tiền tệ luôn đại diện cho một khía canh của mọi trao đổi để đơn giản hoá tính toán và là cầu nối thanh khoản mới mọi chi tiết cụ thể của các loại mặt hàng hoá khác. Cách thực hành này được gọi là trao đổi gián tiếp: Alice giao dịch những gì cô ấy cung cấp cho ”cầu nối hàng hoá”( bridge-good), mà sau này cô ấy sẽ đổi lại những thứ gì đó cô ấy muốn.

Một tin tốt lành dành cho bạn là không cần thiết phải cố gắng thuyết phục từng người bạn trong hang. Việc chuyển đổi này xảy ra một cách tự nhiên do cái gọi là “hiệu ứng mạng lưới” (network effects): Giá trị của mạng lưới tăng nhiều hơn tuyến tính với số lượng người tham gia tạo ra một loại hiệu ứng hố đen hấp dẫn. Các mặt hàng có độ bền, quy mô và đen tối sẽ có sức cạnh tranh, và hàng hóa đầu tiên đạt được điểm tới hạn sẽ bắt đầu nuốt chửng những thứ khác khi có liên quan đến việc sử dụng tiền tệ.

Các quý bà và quý ông thượng cổ (cave-lady và cave-gentlemen) là mở đầu cho sự xuất hiện của tiền tệ và nó phục vụ ba chức năng. Đầu tiên là “kho lưu trữ giá trị” mà thực chất đã được phục vụ bởi các mặt hàng hóa lưu trữ của chúng tôi trong bối cảnh các nền kinh tế trao đổi trước hội tụ. Các chức năng khác là “đơn vị tài khoản” và “trung gian trao đổi” ,đó là câu trả lời cho các vấn đề về giá cả và thanh khoản.

Đây là bước tiến quan trọng trong quá trình tiến hoá của loài người. Với sự thịnh vượng mà các nền kinh tế dựa trên sự xuất hiện của tiền mang lại cho bạn so với các nền kinh tế dựa trên việc trao đổi hàng hoá, bạn hoàn toàn có thể thoát khỏi những hang động hôi hám đó và tận hưởng những ngôi nhà bằng đá hoặc là lâu đài.

Làm cách nào để kiếm được tiền

Vì thế, bạn vừa bước vào thế giới kỳ diệu của cái gọi là “tiền hàng hóa”. Ví dụ điển hình như là vỏ sò, hạt cườm, gia vị, xương sóc, răng cá heo, trà, muối (từ “tiền lương” xuất phát từ đó) và cừu (từ “tiền phạt” xuất hiện từ đấy).

Nhưng bây giờ bạn lại phải đối mặt với một thách thức khác. Một lần nữa liên quan đến vấn đề “khả năng sử dụng theo thời gian” (do vậy trở về với câu hỏi “Khi nào?”)

Hãy tưởng tượng bạn đã có thể thuyết phục bộ lạc của bạn sử dụng cá hun khói làm tiền. Điều này tạo ra nhiều nhu cầu hơn so với nhu cầu tiêu thụ thực phẩm một mình: Mọi người không chỉ muốn ăn nó, mà giờ họ còn muốn sử dụng nó như tiền. Số tiền đó được gọi là “tiền thưởng”. Điều này khuyến khích bạn tái cấu trúc doanh nghiệp của mình để sản xuất nhiều hơn, sau đó bạn có thể tăng nguồn cung cá hun khói toàn cầu. Và giá là kết quả của cung và cầu: Nếu cái sau tiếp tục tăng, trong khi cái trước không có giá thì giá sẽ bắt đầu giảm.

Vì vậy, ngay cả khi cá hun khói vẫn giữ được lâu như trước đây theo phương diện vật lý, nó vẫn hoạt động kém như cái cách lưu trữ giá trị theo thời gian. Chức năng giá cả ảnh hưởng mạnh mẽ đến xã hội: Trong bối cảnh tiêu dùng đơn độc, hàng hóa vẫn sẽ duy trì khả năng cung cấp tiện ích theo thời gian, nhưng trong bối cảnh tiên tiến hơn của nền kinh tế tiền tệ, khả năng đó thực sự giảm xuống. Và một kho lưu trữ giá trị tệ hại không thể là một phương tiện trao đổi tốt, vì không ai muốn mất giá trị lưu trữ chỉ để trao đổi gián tiếp.

Đấy không chỉ nói riêng gì cá hun khói mà phổ biến với mọi loại hàng hoá. Càng nhiều thứ mặt hàng được sử dụng để làm tiền càng thú vị hơn đối với các nhà sản xuất tiêu biểu để tăng nguồn cung nhằm thu lợi nhuận. Nguồn cung càng tăng, càng ít có thể sử dụng tốt như tiền. Chu trình này không phải là một vòng phản hồi tiêu cực trơn tru và dần dần có xu hướng cân bằng theo thời gian. Những thay đổi trong cơ cấu sản xuất để tăng nguồn cung cần một thời gian để thực hiện và không dễ dàng hoàn tác sau khi giá trị giảm. Kết quả điển hình là hơn cả sự “bùng nổ và phá sản”.

Có rất nhiều ví dụ lịch sử về cái “bẫy tiền” này thường bao gồm những kết quả tai hại. Đây là điển hình của hàng hóa có tỷ lệ “lưu lượng cổ phiếu” thấp, trong đó tỷ lệ phần trăm thay đổi trong dòng chảy (lượng hàng hóa được sản xuất hoặc chiết xuất trong một đơn vị thời gian) tương đối lớn, do đó gây rối đối với chứng khoán (số lượng đã lưu hành trong nền kinh tế).

“Sức bền” xã hội

Bạn sớm nhận ra rằng vỏ sò bị mắc kẹt trong lưới đánh cá của bạn, thứ mà bạn đã sử dụng để thu lượm có thể cung cấp một khoản tiền lớn hơn so với cá hun khói. Và rằng những quặng vàng tưởng chừng như “vô dụng” mà bạn đã sử dụng để thu lượm bên cạnh vỏ sò thậm chí còn có giá trị hơn.

Trên thực tế, bạn có thể muốn sử dụng cả vàng lẫn bạc. Lý do là chúng hoạt động tốt hơn trên các phương diện khác nhau: Trong khi vàng có tính di động cao hơn, bạc lại có tính phân chia nhiều hơn.

Thật vậy, hàng hóa có giá trị tiêu dùng cao hơn “tiền thưởng” .Vì được tiêu thụ, cổ phiếu của họ có xu hướng giảm dần, làm giảm tỷ lệ lưu lượng chứng khoán.

Các thuật ngữ khác nhau được sử dụng để chỉ chỉ các thuộc tính của nguồn cung có xu hướng khó thích nghi với sự gia tăng của nhu cầu. Nhiều nguofn khác nhau gọi là “soundess”, “unforgeable costliness” hoặc là “unforgeability.”

Đây là sự trở lại của câu hỏi “Khi nào?” để hoàn thành phân tích của chúng tôi về mối quan hệ giữa thời gian và giá trị. Mức độ bền vững của tiền tệ hàng hoá càng cao, càng nhiều khả năng chống lại giá trị thoả hiệp của nó.

Câu hỏi về sức ảnh hưởng bền vững đến quá trình hội tụ tiền tệ: Bất kỳ hàng hóa tiền tệ nào được cung cấp với giá rẻ và dễ dàng gia tăng sẽ nhanh chóng phá hủy sự giàu có của những người sử dụng nó như một kho lưu trữ giá trị. Để một hàng hoá đóng vai trò chi phối tiền tệ trong một nền kinh tế, nó phải thể hiện sức bền vượt trội so với hàng hóa tiền tệ cạnh tranh.

Khi thảo luận về sức bền, các cân nhắc kinh tế thuần túy chồng chéo với những hệ tư tưởng, chính trị và đạo đức, giống như đối với thuật ngữ “đen tối”. Như đã đề cập trong Phần 1, chúng chủ yếu liên quan đến khái niệm ưu tiên thời gian, một chủ đề với sự phân nhánh sâu sắc trong xã hội học, nhưng chúng cũng liên quan đến vấn đề lạm phát như thể là một cách để chuyển sự giàu có cũng như vấn đề thao túng lãi suất như một nguyên nhân của cuộc khủng hoảng tài chính.

Cho đến nay, bạn đã học được:

• Cách để tư vấn cho các đối tác thương mại của bạn hội tụ một hàng hóa đơn lẻ để tối đa hóa thanh khoản
• Cách để lựa chọn hàng hoá có sự kết hợp tốt hơn giữa “độ bền” vật lý, “mở rộng” và “đen tối”
• Cách để xem xét khía cạnh xã hội, nguồn cung liên quan đến khía cạnh “sức bền” cùng với khía cạnh vật lý.

Nói một cách dễ hiểu, bạn cơ bản đã phát hiện ra tiền. Nhưng bạn có thể làm cho nó tốt hơn? Đây là điều bạn sẽ khám phá trong Khám phá Bitcoin Phần 4: Chiều hướng sai (Cần kế hoạch mới).

Khám phá Bitcoin [Phần 4]: Bước ngoặt sai lầm (cần một kế hoạch mới)!

Đây là phần thứ tư của bitcoiner Giacomo Zucco’s series “Khám phá Bitcoin: Tổng quan ngắn gọn từ Caveman đến Lightning Network”. Tìm hiểu thêm về phần giới thiệu, Khám phá Bitcoin phần 1: Thời gian, phần 2: Con người và phần 3: Tiền tệ.

Trong phần tiếp theo của loạt bài này, chúng tôi sẽ khám phá ra các khái niệm về sự ảo hoá và phân cấp dựa trên các chiến lược tối ưu hoá “độ bền” (hardness) vật lý, khả năng “mở rộng” (scaleness) và cuối cùng là “sự đen tối” (darkness) đã đạt được trước đó.

Con đường hướng tới ảo hoá

Câu hỏi “Ở đâu?” sẽ đưa chúng ta đến hồi kết (không mấy tốt đẹp) của “Kế hoạch A” và khởi đầu cho “Kế hoạch B”.

Nhờ những nổ lực cao cả của bạn thì giờ đây mọi người đã sử dụng vàng và bạc để làm ra tiền. (Với những chiến tích trong đường lối đó, bạn quyết định lấy việc đổi mới, cách tân tiền tệ như là năng khiếu hiện thời của chính bạn: bạn bán cả đội tàu đánh cá của mình để tập trung vào việc đó).

Cải tiến tiếp theo mà bạn đưa ra đó là “tiền đúc”. Trong khi mọi người vẫn quen với việc duy trì các chi phí xác minh quan trọng khi nhận tiền kim loại, thì giờ đây bạn có thể đăng ký trước các giải pháp tiêu chuẩn (hiển nhiên là bạn yêu cầu một khoản phí cho dịch vụ như vậy, được gọi là “thuế chủ quyền” (seigniorage)) và tất cả mọi người chỉ có thể xác minh chữ ký của bạn với giá rẻ.

Tiền đúc (đặc biệt thú vị đối với Bitcoin, vì nó tương tự cách thức lợi hại được biết đến như là “SPV”, mà chúng ta sẽ thảo luận sau trong Phần 7) làm tăng độ bền một cách cục bộ, vì chi phí xác minh thấp hơn có nghĩa là chi phí giả mạo sẽ cao hơn cho những người làm giả mạo. Nhưng trong khi nó có thể tăng cục bộ, cũng có thể làm giảm tổng thể độ bền: Bây giờ bạn có khả năng tăng nguồn cung tiền bằng một mẹo được gọi là “sự giảm giá trị” (debasement) (chỉ cần đặt ít vàng hơn số tiền bạn đã hứa ban đầu, tăng phí chủ quyền của bạn một cách bí mật).

Tiếp theo, bạn phát minh ra “quyền lưu ký” (custody), thay vì mọi người có thể cất giữ trực tiếp tiền của họ nhưng họ lại muốn giao phó trách nhiệm đó cho bạn để đổi lấy chứng chỉ chuyển đổi. Vì bạn tận dụng tính kinh tế theo quy mô và chuyên môn hóa, nên bạn đã trở thành người có năng lực trong việc bảo quản tiền tệ của người khác (tất nhiên là phải trả phí).

Quyền lưu ký này ngày càng tăng đáng kể đến mức nó giúp quá trình hội tụ đạt đến sự hoàn thiện tối thượng: việc lưu trữ bằng giấy thay vì sử dụng vàng (không có tính phân chia) và bạc (không có tính di động).

Nhưng thay vào đó toàn bộ “độ tối” và “độ bền” có thể giảm: Trong giai đoạn thực hiện, bạn có thể dễ dàng theo dõi và kiểm duyệt các giao dịch hoặc là có thể thực hành cái được gọi là “dự trữ phân đoạn” (giữ ít tài sản thế chấp hơn chứng chỉ được cấp, về cơ bản làm tăng nguồn cung ảo).

Ảo hoá hoàn toàn

Đề xuất tiếp theo của bạn đó là ảo hoá hoàn toàn. (Lưu ý hài hước: Bitcoin thường được gọi là “tiền ảo”, nhưng tiền đã được xem là “ảo” hàng thế kỷ trước). Nó hợp nhất việc sáp nhập quyền lưu ký và tiền đúc lại với nhau: Thay vì chỉ giao cho bạn một số đồng tiền tượng trưng để chuộc lại chúng sau này, mọi người có thể bắt đầu giao dịch trực tiếp chứng chỉ giấy đã ký của bạn để sử dụng chúng làm phương tiện trao đổi. Cuối cùng bạn đã phát minh ra “giấy bạc” (banknotes).

Đấy không phải là tiền hàng hóa nữa mà đó là một “loại tiền thông tin” (không phải là tiền mà chúng ta gọi là “tiền fiat”, mặc dù đó vẫn là một hình thức đổi mới thị trường tự do, xuất hiện từ xã hội không có bất kỳ áp đặt pháp lý nào, được cung cấp bởi các chủ thể cạnh tranh khác nhau và được thế chấp bằng vàngđược giám hộ). Chắc chắn một điều là, bạn có thể lạm dụng kiểm duyệt, tranh luận và dự trữ phân đoạn nếu bạn muốn, nhưng bạn không phải là Mallory (kẻ bắt nạt đã đề cập ở Phần 3). Bạn là một chuyên gia có uy tín và những khích lệ tệ hại này có thể được giảm bớt bởi áp lực cạnh tranh của một số nhà cung cấp khác.

Chúng ta có thể xem quá trình ảo hóa như là một trường hợp chuyên môn hóa cực đoan (sau khi tiền cho phép sự phân công lao động, tự quản lý tiền trở thành một công việc chuyên môn). Đó là một quá trình tập trung hóa: Tài sản thế chấp chuyển từ nhiều người dùng sang một số ít nhà cung cấp dịch vụ.

Cuối cùng thì, câu hỏi “Ở đâu?” không phải để hỏi một vị trí về mặt địa lý mà nói về sự kiểm soát. Nhà cung cấp có thể có cả một kho tiền được phân phối trên toàn thế giới nhưng phải chịu sự kiểm soát của một quyền lực trung ương.

Bước ngoặc sai lầm: Độc quyền

Bạn đã quên lãng về kẻ bắt nạt Mallory rồi có phải không? Tốt, bởi vì anh ta là nhân vật chính trong việc chuyển đổi từ tiền ảo thị trường tự do sang tiền fiat. Trong một thời gian, anh ta đóng giả làm đối thủ cạnh tranh với các dịch vụ lưu ký và tiền đúc của bạn, nhưng giờ anh ta đang tiết lộ bản chất thật của mình.

Mặc dù khá khó khăn để anh ta tiếp quản quá trình trao đổi vàng rất phi tập trung, nhưng giờ đây có một vài thực thể lớn, công khai, đáng tin cậy, dễ bị tấn công mà anh ta có thể dễ dàng nắm quyền kiểm soát.

Đầu tiên, anh ta sử dụng các mối đe dọa bạo lực thể xác để độc quyền bắt buộc đối với tiền ảo, cai trị tất cả các dịch vụ tiền thay thế, kể cả của bạn, “bất hợp pháp”. Sau đó, anh ta buộc mọi người phải chấp nhận thương hiệu tiền ảo của mình là thanh toán theo mệnh giá. (Anh ấy thích gọi bổn phận này là “luật đấu thầu hợp pháp”).

Cuối cùng, anh ta bãi bỏ mọi loại giấy chứng nhận có thể đổi được bằng tài sản thế chấp vàng thực tế. Bây giờ nguồn cung cấp tiền được xác định một cách chính trị (bởi các ngân hàng trung ương do Mallory chỉ định, người cuối cùng có thể thực hiện các chính sách tiền tệ, định hình nền kinh tế dựa trên các mục tiêu chính trị của mình), trong khi nhu cầu về tiền tệ được thúc đẩy bởi chính trị (vì mọi người buộc phải sở hữu đấu thầu hợp pháp để trả thuế cho Mallory, và buộc phải chấp nhận nó với giá trị danh nghĩa khi họ giao dịch).

Cho đến tận bây giờ, trong bối cảnh tiền ảo thị trường tự do, các lực lượng cạnh tranh và sức mạnh thị trường vẫn có thể vẫn khuyến khích các nhà phát hành giấy bạc bằng cách “hành xử” nào đó. Với tiền fiat, nhờ luật pháp độc quyền và đấu thầu hợp pháp không còn cạnh tranh nữa, ít nhất là không nằm trong phạm vi “quyền thực thi pháp lý” (jurisdiction) của Mallory.

Internet và số hoá

Bước vào kỷ nguyên kỹ thuật số. Với thương mại điện tử, mọi người cần giao dịch qua internet, nhưng họ không thể trao đổi giấy tờ qua đó. Tiền fiat của Mallory chuyển sang các phiên bản kỹ thuật số có trật tự trọng yếu hiệu quả hơn: khả năng mở rộng tăng trở lại!

Ai đó có thể lập luận rằng trong việc thúc đẩy các công nghệ kỹ thuật số, tính quy mô sẽ còn tăng cao hơn nữa trong bối cảnh cạnh tranh của tiền thị trường tự do kỹ thuật số (vì độc quyền giữ chi phí cao trong khi vẫn duy trì hiệu quả, tính minh bạch và tỷ lệ đổi mới thấp). Nhưng vì mọi thứ vẫn được cải thiện nên không có bất cứ ai phàn nàn quá nhiều.

Nhưng độ bền và sự đen tối giảm tới mức đáng kể: Cung tiền có khả năng sẽ bị thao túng đến mức chưa từng thấy trước đây và Mallory có thể theo dõi và kiểm duyệt các giao dịch đối với các phạm vi của Orwellian.

Là một doanh nhân kiếm tiền, bạn cố gắng tận dụng những sáng kiến tương tự đã khiến tiền của Mallory đủ trở nên mạnh mẽ để mang về tiền đại diện cho thị trường tự do, là “trên các loại tiền kỹ thuật số” (on digital steroids). Hy vọng của bạn là có thể tận dụng internet để bỏ qua, lờ đi và phá vỡ những áp đặt của Mallory tương tự như anh ta đã tận dụng để làm tăng quyền lực của mình.

Bạn khởi động một startup có tên là E-gold (tất nhiên đây chỉ là hư cấu). Dịch vụ của bạn cho phép người dùng giả danh mở tài khoản bằng các gam vàng và được giao dịch một cách tự do.

Bạn thiết lập nó bằng cách sử dụng các thực tiễn công nghệ tốt nhất và nghĩ ra các cấu trúc quản trị sáng tạo. Sau một thời gian, hệ thống của bạn đã tăng lên 5 triệu tài khoản với số tiền tương đương 2 tỷ đô la Mallory mỗi năm.

Nhưng cho dù bạn có thực hiện một cách hoàn hảo và tiếp nhận thị trường tích cực, tất cả các kỹ năng pháp lý và kỹ thuật của bạn vẫn mãi mãi không thể đảm bảo việc bảo vệ bạn tránh khỏi bạo lực Mallory. Cuối cùng, anh ta tìm cách để đóng cửa doanh nghiệp của bạn và tống bạn vào tù, không khuyến khích các doanh nhân khác làm theo gương của bạn. (Thay vào đó, họ xoay quanh một số dịch vụ fiat kỹ thuật số truyền thống đã được Mallory phê chuẩn).

Phân cấp: Một tia hi vọng mới?

Trong thời gian bạn bị đối đãi như tội phạm trong tù đấy là sự trừng phạt vì dám thách thứ  cung cấp một loại tiền tốt hơn Mallory thì cuối cùng bạn cũng đã giác ngộ ra một điều: Mallory rất dễ dàng tống bạn vào tù, đóng công ty của bạn bởi do cấu trúc cá nhân, pháp lý và kỹ thuật là tất cả các kết quả nhắm tới quá dễ dàng.

Điều gì sẽ xảy ra nếu, lần này, bạn thay thế danh tính chính thức của mình bằng một bút danh internet (phát âm theo tiếng Nhật là “Satoshi” có thể là lựa chọn tốt), thay đổi công ty vì lợi nhuận của bạn với một dự án mở FLOSS và máy chủ của bạn với một giao thức ngang hàng? Sau đó, Mallory sẽ không có CEO để tống giam, không có pháp nhân nào để bắt giữ và hơn nữa không có máy chủ để nào đóng cửa!

Ý tưởng này là để đảo ngược xu hướng tập trung đã thịnh hành cho đến bây giờ, trong khi vẫn giữ được hầu hết các lợi thế của tiến bộ công nghệ cho phép thương mại điện tử và tài chính điện tử.

Cho đến nay, bạn đã học được:

• Quá trình ảo hóa tiền làm tăng đáng kể quy mô của nó;
• Quá trình tương tự dẫn đến các độc quyền bạo lực, từ đó làm giảm đáng kể “độ bền” và “sự đen tối”, đặc biệt là trong kỷ nguyên kỹ thuật số;
• Bạn không thể chống lại độc quyền một cách hiệu quả bằng cách sử dụng các thực thể tập trung mà phải nhắm đến các giải pháp phi tập trung.

Nhưng làm thế nào bạn thực sự có thể phân cấp phát hành tài sản và quyền sở hữu? Chúng tôi sẽ trả lời câu hỏi đầu tiên trong số hai câu hỏi này trong Khám phá Bitcoin Phần 5: Sự khan hiếm kỹ thuật số.

Khám phá Bitcoin [Phần 5]: Sự khan hiếm kỹ thuật số

Đây là phần thứ năm của bitcoiner Giacomo Zucco’s series “Khám phá Bitcoin: Tổng quan ngắn gọn từ Caveman đến Lightning Network”. Tìm hiểu thêm về phần giới thiệu và khám phá Bitcoin phần 1: Thời gian, phần 2: Con người, phần 3: Giới thiệu về tiền tệ và phần 4: Bước ngoặc sai lầm (cần một kế hoạch mới).

Tiếp theo trong loạt bài Khám phá Bitcoin, chúng tôi sẽ dựa trên các sự kiện ảo hóa tiền, thiết lập các độc quyền và nhu cầu cấp bách về phân cấp đã có trước đó để khám phá các khái niệm về sự khan hiếm trong thế giới “ảo”, tiêu thụ năng lượng và độ bền kỹ thuật số.

Minh chứng công việc: Câu đố kỹ thuật số

Chào mừng tất cả các bạn đã trở lại hành trình thú vị thông qua kế hoạch B này tiếp tục mang đến cho chúng ta lần thứ hai để đặt trọng tâm vào chủ đề khan hiếm và trả lời cho câu hỏi “Cái gì?”.

Giá trị cần sự khan hiếm nhưng thật sự rất khó để có được trong thế giới kỹ thuật số: thông tin luôn có xu hướng có thể tái tạo vô hạn.

Trong thử nghiệm e-gold đã được đề cập trước đây, các đơn vị kỹ thuật số đại diện cho vàng thực tế được lưu trữ bởi công ty tập trung của bạn. Nhưng làm thế nào để có thể tạo ra một giao thức trong đó mọi người có thể bằng lòng một cách độc lập, không phụ thuộc vào bất kỳ điều gì về những gì đang được truyền đi, mà không có bất kỳ cơ quan trung ương nào?

Nếu một phương pháp như vậy đòi hỏi một bên thứ ba tập trung, bạn sẽ phải quay lại đến vạch xuất phát, với điểm trọng tâm là dễ dàng bị thất bại bởi Mallory. Nếu phương pháp như vậy là “mọi người có thể phát hành theo nhiều đơn vị họ muốn”, thì hệ thống không thể hoạt động được: Ưu đãi sẽ đẩy nguồn cung của các đơn vị xuống cùng cực, và giá của chúng chỉ ở mức con số 0.

Câu trả lời cuối cùng mà bạn đưa ra đó là những câu đố! Bạn viết ra một quy trình mở mà mọi người đều có thể vận hành trên máy tính của mình để nổ lực tìm ra lời giải của một số câu đố không dự tính trước (đặc biệt được hình thành xung quanh mọi nỗ lực phát hành, về mặt khác các giải pháp có thể tái sử dụng lại nhiều lần), không đối xứng (không dễ dàng giải quyết nhưng dễ xác minh, nếu không hệ thống sẽ dễ bị tấn công từ chối dịch vụ) và “vô ích” (nói cách khác là các trường hợp sử dụng bên ngoài cho cùng một giải pháp có thể làm sai lệch các khuyến khích trong hệ thống). Mọi giải pháp sẽ được cấp quyền ngay khi phát hành một số đơn vị nhất định.

Các ví dụ phi kỹ thuật số của các câu đố tương tự là sudokus hoặc trò chơi ô chữ: Trò chơi “vô ích” là nơi tìm kiếm ra giải pháp (phụ thuộc vào một số tham số cụ thể khác nhau trong mỗi lần thực hiện) đòi hỏi rất nhiều thử thách và những sai sót trong lúc tìm ra lời giải. Một khi nó đã được tìm thấy thì trở nên tầm thường và nhanh chóng.

Về mặt kỹ thuật, những gì mà bạn cần được gọi là “bằng chứng của công việc” (PoW). Nó có phần giống với CAPTCHA nhưng dành cho máy tính chứ không phải con người để giải quyết.

Hashcash

Sự lựa chọn của bạn rơi vào một loại PoW cụ thể có tên là “Hashcash” (do Adam tạo ra và mục đích ban đầu là nhằm ngăn chặn thư rác trong bối cảnh trao đổi email ẩn danh). Cách thức hoạt động của nó là thông qua “sự va chạm hỗn độn” (hash collision): một loại “tấn công tàn bạo” (brute force attack), trong đó một cỗ máy tự động thử nghiệm thay đổi chút ít một số các phiên bản của thông điệp gốc lặp đi lặp lại cùng với một chút thay đổi mỗi lần cho đến khi các phiên bản được chuyển qua một hàm một chiều được gọi là “hàm băm” (hash) (tương đối chính xác của dấu vân tay hoặc dấu chân) dẫn đến một loạt của sự ràng buộc.

Các hàm băm (hash) trong khi được xác định (bắt đầu từ cùng một thông điệp, chúng cho ra cùng một kết quả mỗi lần), không thể đoán trước được (các thông báo hơi khác nhau sẽ dẫn đến các giá trị băm hoàn toàn khác nhau, theo cách không thể đoán hoặc dự đoán trước khi tính toán chúng) và không thể đảo ngược (mọi người đều dễ dàng xác minh hàm băm của một tin nhắn đã biết, nhưng không thể quay lại một tin nhắn chỉ từ một hàm băm).

Nếu người dùng của bạn muốn gửi tiền vào tài sản kỹ thuật số của họ, họ phải tạo một giao dịch tiền gửi trên mạng, thêm một số ngẫu nhiên và áp dụng hàm băm, lặp đi lặp lại quá trình cho đến khi có kết quả, đối với một số được coi là nhỏ hơn một ngưỡng nhất định thì được gọi là “sự trở ngại” (difficulty).

Tiêu thụ năng lượng

Người dùng của bạn sẽ phải “tiêu tốn” một lượng năng lượng để tìm ra lời giải, nhưng đây là một thủ tục cần thiết chứ không phải là sự sai sót: Không còn cách nào khác ngoài cách duy nhất để tạo ra sự khan hiếm là làm cho nó tốn kém khi sản xuất. Cuộc tranh luận về  “sự lãng phí” này thường là mục đích của các nhà phê bình trong hệ thống của bạn (đặc biệt là Mallory và bạn bè của anh ta) để buộc tội việc thay đổi danh tính của bạn là “không thân thiện với môi trường”.

Đây không phải là trường hợp thực tế vì một số lý do. Đầu tiên, năng lượng tiêu tốn trong PoW không hề bị lãng phí nhiều hơn so với bất kỳ quy trình sản xuất nào khác cho bất cứ hàng hóa nào (vật chất hoặc trí tuệ).

Thứ hai, mức tiêu thụ năng lượng trong hệ thống của bạn có thể sẽ thấp hơn so với các lựa chọn thay thế trong lịch sử (ví dụ chúng ta đang nói về các đơn đặt hàng có cường độ thấp hơn so với mức tiêu thụ năng lượng để khai thác vàng).

Thứ ba, các doanh nhân tạo ra PoW để nhận được một số “vàng kỹ thuật số” thì không được khích lệ tiêu thụ nhiều năng lượng hơn. Nếu có bất cứ điều gì xảy ra, họ được khuyến khích tiêu thụ ít hơn (đối với họ đó là một chi phí, không phải là doanh thu). Động lực này hướng tới việc sử dụng ít năng lượng hơn làm tăng tối ưu hóa và hiệu quả với các đột phá công nghệ mới hoặc với các lựa chọn thế hệ thông minh, do đó có thể tạo ra hiệu ứng thác nước đối với các ngành công nghiệp tiêu thụ năng lượng khác.

Sẽ không có bất kỳ điều kiện thuận lợi nào gây rối loạn PoW khiến việc tối ưu hoá trở nên khó khăn. Thật vậy, sự đối nghịch là hoàn toàn đúng đắn: sự hiệu quả nhất của PoW là tính thân thiện và tối ưu hoá (lý tưởng là một quá trình gắn liền với giới hạn nhiệt động).

Vấn đề về độ bền

Bây giờ, bất kỳ ai trong hệ thống mạng lưới cũng có thể xác minh được rằng số lượng công việc tính toán nhất định đã được cam kết với một khoản tiền gửi tài sản nhất định, nhưng không ai có thể sao chép bằng chứng tương tự cho các loại báo cáo khác.

Nhưng bằng chứng công việc này không đủ để tự nó đem lại bất kỳ độ bền nào cho vàng kỹ thuật số của bạn. Nó không bảo đảm rằng nguồn cung sẽ dễ dàng thích nghi đối với nhu cầu.

Mô hình hashcash thực sự có thể sẽ bị lạm phát: Nhu cầu về vàng kỹ thuật số của bạn càng tăng làm đẩy giá vàng tăng cao, công suất máy được triển khai nhiều hơn để thực hiện PoW và càng nhiều tài nguyên được đầu tư để tăng hiệu quả năng lượng, do đó làm tăng nguồn cung nếu không có bất cứ hạn chế nào phát sinh.

Sự đổi mới tiếp theo bạn cần đưa vào hệ thống của  mình được gọi là “cung cấp có kiểm soát”.

Mô hình mới: “Cung cấp có kiểm soát”

Về cơ bản, bất cứ khi nào tỷ lệ phát hành cao hơn (hoặc thấp hơn) so với mục tiêu nhất định thì độ khó của câu đố sẽ tăng (hoặc giảm) để cân bằng tỷ lệ.

Bạn đặt mục tiêu cho mỗi lần phát hành là cứ trung bình 10 phút là tương đương với 2.016 lần phát hành.

Điều này làm cho tỷ lệ phát hành gần như hoàn toàn không đổi. Trên thực tế, bạn vừa tung ra tài sản đầu tiên trong lịch sử với nguồn cung gần như phản ứng chậm đối với sự thay đổi của nhu cầu.

Bất cứ khi nào nhu cầu tiền tệ đối với vàng kỹ thuật số của bạn tăng, thì các ưu đãi để thực hiện PoW cũng tăng và tỷ lệ phát hành cũng tương tự vậy, nhưng sau đó khó khăn tăng lên và nguồn cung trở lại ổn định – và ngược lại tất nhiên là trong trường hợp nhu cầu giảm xuống.

Nhưng bạn quyết định tiến xa hơn nữa. Thay vì chỉ có một lịch trình cố định, bạn nhắm đến tổng nguồn cung cố định và giới thiệu về cơ chế “halving”: Vào cuối mỗi kỷ nguyên khoảng bốn năm, tỷ lệ phát hành bị cắt giảm một nửa dẩn đến việc tiếp cận một cổ phiếu cố định với dòng chảy bằng không.

Kỷ nguyên đầu tiên bắt đầu với việc phát hành tối đa 5 tỷ “đơn vị” ảo mà người dùng gọi là “satoshis” hay “sats” được xem như là một sự tôn vinh cho bí danh giả mà bạn đã đưa ra trong Phần 4. Trong kỷ nguyên thứ hai, chỉ có 2,5 tỷ sats sẽ được gửi trung bình cứ sau 10 phút. Tiếp đến là kỷ nguyên thứ ba, con số đó sẽ giảm xuống còn 1,25 tỷ, v.v.

Bạn sẽ dùng mô hình này để ước tính sự cạn kiệt theo thời gian của một mỏ vàng và để nhấn mạnh bạn gọi đó là “sự khai mỏ” (mining).

Khi đang sử dụng cách tiếp cận tập trung, bạn có thể dễ dàng nâng giá vàng đến mức ổn định. Thay vào đó, vàng kỹ thuật số sẽ yêu cầu quá trình khám phá dài hạn, khó khăn và bất ổn. Việc chống lạm phát của lịch trình phát hành này có thể làm một số gian đoạn của tiến trình này trở nên “khắc nghiệt” hơn.

Cho đến nay, bạn đã học được:

• Để khởi đầu một hệ thống phi tập trung hoàn toàn, bạn không thể tận dụng sự khan hiếm vật lý
• Bạn có thể tái tạo sự khan hiếm kỹ thuật số và phân cấp phát hành bằng cách sử dụng các câu đố kỹ thuật số đặc biệt
• Để công nhận độ bền cho tiền kỹ thuật số của bạn, bạn cần kiểm soát nguồn cung nghiêm ngặt

Nhưng bây giờ bạn đã phát hành phi tập trung một cách hiệu quả, làm thế nào bạn có thể làm điều tương tự cho quyền sở hữu? Chúng tôi sẽ trả lời trong Khám phá Bitcoin Phần 6: Hợp đồng kỹ thuật số.

Khám phá Bitcoin [Phần 6]: Hợp đồng kỹ thuật số

Đây là phần thứ sáu của bitcoiner Giacomo Zucco’s series “Khám phá Bitcoin: Tổng quan ngắn gọn từ Caveman đến Lightning Network”. Tìm hiểu thêm về phần giới thiệu và khám phá Bitcoin phần 1: Thời gian, phần 2: Con người, phần 3: Tiền tệ, phần 4: Bước ngoặc sai lầm (cần một kế hoạch mới) và phần 5: Sự khan hiếm kỹ thuật số.

Trong bài viết lần này, chúng tôi sẽ dựa trên ý tưởng sử dụng các câu đố kỹ thuật số như một cách để tái tạo sự khan hiếm và về tầm quan trọng của cơ chế kiểm soát cung ứng để cung cấp độ bền cho tiền kỹ thuật số, từ đó khám phá ra các khái niệm về chứng minh quyền sở hữu thông qua chữ ký cũng như chữ viết, và kỹ thuật này được gọi là CoinJoin.

Chứng minh quyền sở hữu: Chữ ký

Kế hoạch B lần thứ hai mang lại cho chúng tôi là tập trung vào chủ đề của con người và tả lời cho câu hỏi “Là ai?”.

Bạn đã thiết lập các quy định để phát hành sats mới, nhưng việc chuyển khoản của họ thì sao? Ai được phép thay đổi dữ liệu trong bảng cân đối kế toán chung và chuyển quyền sở hữu?

Nếu có một cơ quan trung ương chịu trách nhiệm phân lại các sats, theo hướng dẫn của chủ sở hữu hiện tại (có thể đăng nhập vào hệ thống bằng cách tiếp cận tên người dùng và mật khẩu thông thường, tương tự như trong thử nghiệm vàng điện tử trước đây của bạn), sẽ có Mallory làm bạn dễ bị thất bại một lần nữa: Tại sao sau đó còn bận tâm đến việc chuyển từ vàng vật chất sang khan hiếm kỹ thuật số dựa trên PoW? Mặt khác, nếu mỗi người dùng có quyền bình đẳng để xác định lại quyền sở hữu thì hệ thống của bạn hoàn toàn không thể hoạt động: Mọi người sẽ được khuyến khích liên tục chuyển nhượng sats của những người khác cho chính bản thân họ. Bạn cần một số loại giao thức xác định thẩm quyền nhất quán mà mọi người có thể kiểm tra độc lập.

Giải pháp là một kỹ thuật mã hóa được gọi là “chữ ký kỹ thuật số”. Nó hoạt động như thế này: Đầu tiên, Alice chọn một số ngẫu nhiên gọi là “khóa riêng của mật mã”, nơi mà cô sẽ giữ bí mật tuyệt đối. Sau đó, cô chuyển con số này thông qua một hàm toán học đặc biệt, dễ áp ​​dụng theo một hướng nhưng thực tế không thể đảo ngược. Kết quả là một con số khác gọi là “khóa công khai”, mà Alice không giữ bí mật gì cả: Thay vào đó, cô đảm bảo rằng Bob sẽ biết về nó. Cuối cùng, cô chuyển khóa riêng và tin nhắn qua hàm thứ hai cũng khó đảo ngược dẫn đến một con số rất lớn gọi là “chữ ký của người dùng”. Một chức năng toán học thứ ba và cuối cùng có thể được Bob áp dụng cho tin nhắn, chữ ký và khóa công khai của Alice, dẫn đến xác minh tích cực hoặc tiêu cực. Nếu kết quả là khả quan, anh ta có thể chắc chắn rằng Alice đã ủy quyền cho tin nhắn đó “xác thực” (authentication), có nghĩa là sau đó cô sẽ không thể từ chối ủy quyền đó “tin nhắn không từ chối” (non-repudiation) và tin nhắn đó không bị thay đổi trong lúc đi qua “toàn vẹn” (integrity).

Nói cách khác, nó tương tự như chữ ký viết tay dễ dàng cho mọi người kiểm tra đối với một số mẫu công khai, nhưng khó sao chép nếu không phải là chủ sở hữu của bàn tay chính xác (correct hand). Hoặc đóng dấu bằng sáp: dễ dàng để mọi người có thể kiểm tra đối với sổ đăng ký con dấu công khai, nhưng khó sao chép nếu không có khuôn sáp chính xác.

Vì vậy, bạn thay đổi giao thức của mình để tạo ra các phân số bằng chứng công việc có thể tái sử dụng độc lập thông qua chữ ký điện tử. Mô hình đầu tiên bạn triển khai được xem là tầm thường: Mỗi người dùng độc lập tạo một khóa riêng và tạo một “tài khoản” công khai, được gắn nhãn với khóa chung tương ứng. Khi người dùng muốn chuyển quyền sở hữu, họ tạo một tin nhắn bao gồm tài khoản của họ cùng với tài khoản người nhận và số lượng sats họ muốn chuyển. Sau đó, họ ký điện tử và phát đi trong khi mọi người đều có thể xác minh.

Điều khá thú vị là một kế hoạch tương tự có thể được sử dụng bởi nhiều nhà phát triển nổi tiếng (nhưng có thể là giả danh) để ký các phiên bản phần mềm khác nhau để họ có thể tự do thay đổi, cải thiện, sửa chữa, cập nhật, kiểm tra, xem xét nó và bất kỳ người dùng cuối nào của hệ thống của bạn cũng có thể xác minh độc lập các chữ ký trước khi vận hành phiên bản ưa thích của chúng, tận dụng một mạng lưới sựu tin cậy bị thu nhỏ và phân mảnh, mà không cần một cơ quan duy nhất phân phối phần mềm. Quá trình này cho phép phân cấp mã phù hợp.

Script và “hợp đồng thông minh”

Bạn không muốn giới hạn các quy định mà mọi đồng nghiệp đều phải kiểm tra trước khi chấp thuận bất kỳ thay đổi nào trong bảng cân đối kế toán, chỉ đơn thuần là tính hợp lệ của chữ ký số.

Bạn quyết định rằng mỗi tin nhắn cũng có thể bao gồm một “script”: một danh sách các hướng dẫn mô tả các điều kiện bổ sung mà tài khoản người nhận (hoặc tài khoản) sẽ phải đáp ứng để chi tiêu lại lần nữa. Ví dụ: người gửi có thể yêu cầu kết hợp một số khóa bí mật (kết hợp hoặc phân tách) hoặc thời gian chờ cụ thể trước khi chi tiêu. Bắt đầu từ những việc rất đơn giản (và dễ kiểm toán) này, có thể xây dựng các hợp đồng thông minh phức tạp có thể lập nên và hơn nữa kiếm tiền một cách hiệu quả “có thể lập trình” (programmable) ngay cả khi không có các bên trung tâm.

Các vấn đề về “bóng tối” (darknes) và sự mở rộng (scaleness)

Không giống như một hệ thống nhắn tin được mã hóa (trong đó nếu Alice gửi cho Bob một số tin nhắn, chỉ Bob mới có thể đọc chúng), kế hoạch của bạn không thực sự được tối ưu hóa cho “bóng tối” (nếu Alice gửi sats cho Bob, tin nhắn của cô sẽ phải được tiết lộ ra ngoài không nằm trong phạm vi của Bob – ít nhất là cho những người sẽ nhận được những sats tương tự sau này).

Tiền lưu thông. Người được trả tiền không thể tin tưởng vào bất kỳ giao dịch chuyển tiền nào (ngay cả khi được ký kết hợp lệ) nếu họ không thể xác minh rằng các khoản chuyển đã thực sự được chuyển cho người trả cụ thể đó hay chưa, và ngược lại, trở lại việc phát hành dựa trên PoW đầu tiên. Với đủ số lượng lưu hành của sats, các đồng nghiệp tích cực sẽ biết được một số lượng lớn các giao dịch trong quá khứ và các kỹ thuật phân tích pháp lý có thể được sử dụng để tương quan thống kê số lượng, thời gian, siêu dữ liệu và tài khoản, từ đó loại bỏ nhiều sự từ chối của họ.

Vấn đề đặt ra ở đây: hư đã thảo luận trong Phần 2, “bóng tối” là một đặc tính cơ bản của tiền, cả vì lý do kinh tế lẫn xã hội học.

Hợp đồng thông minh có thể làm cho vấn đề này trở nên tồi tệ hơn vì các điều kiện chi tiêu cụ thể được sử dụng để xác định việc triển khai phần mềm cụ thể hoặc chính sách tổ chức riêng biệt.

Sự thiếu “bóng tối” này nghiêm trọng hơn so với thử nghiệm ảnh hưởng đến e-gold trước đây của bạn: Đúng là trước đó, bạn đã lưu trữ hầu hết dữ liệu giao dịch trên các máy chủ trung tâm của mình, nhưng ít nhất là chỉ có bạn, trái ngược hoàn toàn với bất kỳ ai đã truy cập (bao gồm nhiều đại lý của Mallory). Hơn nữa, bạn có thể thực hiện một số chiến lược  mã hoá đặc biệt tiên tiến để biến mình thành ít nhất một phần “mù” (blind) về những gì đang thực sự xảy ra giữa những người dùng của bạn.

Ngoài ra còn có một vấn đề nhỏ về quy mô liên quan đến thiết kế này: Chữ ký số khá lớn và chuỗi chuyển khoản mà người nhận thanh toán cần nhận để xác thực mọi thứ sẽ bao gồm nhiều chữ ký, khiến việc xác thực có thể trở nên tốn kém hơn. Hơn nữa, thay đổi tài khoản là khá khó để xác nhận song song.

Một mô hình mới: “CoinJoin”

Để giảm thiểu những vấn đề tương tự vậy, bạn quyết định thay đổi các thực thể cơ bản của mô hình từ các “tài khoản” ngân hàng thành một “tài khoản giao dịch không rõ ràng” (Unspent Transaction Outputs) (UTXOs).

Thay vì hướng dẫn chuyển sats từ tài khoản này sang tài khoản khác, mỗi tin nhắn hiện bao gồm một danh sách các UTXO cũ, đến từ các giao dịch trong quá khứ và đã “sử dụng” các thành phần. Và một danh sách các UTXO mới đã “tạo ra” các sản phẩm và sẵn sàng cho các giao dịch trong tương lai . Thay vì xuất bản một khóa công khai hay riêng lẽ được sử dụng làm tài liệu tham khảo chung (như ngân hàng IBAN hoặc địa chỉ email), Bob phải cung cấp khóa công khai mới, sử dụng một lần cho mỗi khoản thanh toán mà anh ta muốn nhận. Khi Alice trả tiền cho anh ta, cô ta ký một tin nhắn thông báo rằng “mở khóa” sats từ một số UTXO được tạo trước đó và khóa lại một lần nữa vào một số UTXO mới.

Cũng giống với tiền mặt thực tế, các hóa đơn có thể chi tiêu không phải lúc nào cũng phù hợp với yêu cầu thanh toán – thường đòi hỏi phải thay đổi. Ví dụ, nếu Alice muốn trả 1.000 sats cho Bob, nhưng cô ấy chỉ kiểm soát một số UTXO khóa 700 sats cho mỗi cái, cô ấy sẽ ký một giao dịch tiêu thụ hai trong số 700 sats UTXO đó (mở khóa tổng số 1.400 sats) và tạo ra hai UTXOs mới: một liên kết với các khóa của Bob là khóa thanh toán (1.000 sats) và một khóa khác được liên kết với các khóa của Alice là khóa thay đổi (400 sats).

Với điều kiện mọi người không sử dụng các khóa tái sử dụng cho các khoản thanh toán khác nhau, thiết kế này làm tăng “bóng tối” trong chính nó. Nhưng thậm chí còn hơn thế khi người dùng của bạn bắt đầu nhận ra rằng các UTXO được tiêu thụ và tạo ra bởi một giao dịch duy nhất không phải đến từ hai thực thể. Alice có thể tạo một tin nhắn chi tiêu các UTXO cũ mà cô ấy kiểm soát và tạo các UTXO mới (được liên kết với Bob), sau đó cô ấy có thể chuyển tin nhắn đó cho Carol, người chỉ cần thêm các UTXO cũ mà cô ấy muốn sử dụng và các UTXO mới (liên kết với Daniel) muốn tạo. Cuối cùng, Alice và Carol đều ký và phát thông điệp tổng hợp (trả cả Bob và Daniel).

Việc sử dụng đặc biệt này của mô hình UTXO có tên là “CoinJoin”. (Cảnh báo kích hoạt: Trong lịch sử Bitcoin thực tế, việc sử dụng này không phải là lý do thiết kế của Satoshi cho chính mô hình UTXO nhưng được các nhà phát triển khác phát hiện ra như một bước ngoặt tiềm năng nhiều năm sau khi ra mắt). Nó phá vỡ khả năng liên kết thống kê giữa các đầu ra, trong khi vẫn bảo tồn cái được gọi là “hoá trị” (atomicity): Các giao dịch hoàn toàn hợp lệ hoặc không hợp lệ, do đó Alice và Carol không thể tin tưởng lẫn nhau. (Nếu một trong số họ cố gắng thay đổi thư đẫ được ký một phần trước khi thêm chữ ký của riêng họ, chữ ký hiện tại sẽ không hợp lệ).

Có một sự thay đổi xảy ra đối với hệ thống của bạn có thể thực sự cải thiện tình hình hơn nữa: một sơ đồ chữ ký kỹ thuật số khác thay thế cho hệ thống chữ ký kỹ thuật số hiện đang sử dụng, đó là “tuyến tính trong các chữ ký”. Điều đó có nghĩa là: khi nhận hai khoá riêng (không có gì ngoài hai con số), ký cùng một thông điệp với nhau và cộng các kết quả chữ ký lại với nhau (cũng không có gì ngoài hai con số rất lớn), kết quả xảy ra là chữ ký chính xác tương ứng với tổng của hai các khóa công khai liên quan đến hai khóa riêng ban đầu.

Điều này nghe có vẻ khó hiểu, nhưng hàm ý rất đơn giản: Alice và Carol, khi CoinJoining, có thể thêm chữ ký cá nhân của họ và chỉ phát ra số tiền mà mọi người có thể xác minh đối với tổng số khóa công khai của họ. Vì như chúng tôi đã nói, chữ ký là phần giao dịch “nặng” (heaviest) nhất của trực tuyến, khả năng phát sóng chỉ là một thay vì nhiều thứ sẽ tiết kiệm được nhiều tài nguyên. Các nhà quan sát bên ngoài cuối cùng sẽ nghi ngờ mọi giao dịch là CoinJoin, vì nhiều người dùng có thể sau khi đạt được hiệu quả. Giả định này sẽ phá vỡ hầu hết các giải pháp pháp lý.

Ngay cả khi không có cải tiến xa hơn, bằng cách nào đó mô hình UTXO đã tăng tỷ lệ: Không giống như thay đổi trạng thái trong mô hình tài khoản, nó cho phép sự phê chuẩn được xử lý theo đợt và song song một cách hiệu quả.

Cho đến nay, bạn đã học được:

• bạn có thể phân cấp quyền sở hữu bằng chữ ký kỹ thuật số để chuyển nhượng
• bạn có thể biến các giao dịch thành các “hợp đồng” có thể lập trình được với một hệ thống script
• một mô hình phức tạp hơn được gọi là CoinJoin có thể làm tăng thêm “bóng tối” và “độ rộng”.

Nhưng giờ đây, người dùng của bạn có thể phát hành sats và chuyển chúng theo cách hoàn toàn phi tập trung, làm sao họ có thể chắc chắn rằng một trình tự thời gian được tuân theo, ngăn chặn các cuộc tấn công chi tiêu kép hoặc cố gắng sửa đổi lịch trình lạm phát?

Khám phá Bitcoin [Phần 7]: Những mảnh ghép còn thiếu

Đây là phần thứ bảy của bitcoiner Giacomo Zucco’s series “Khám phá Bitcoin: Tổng quan ngắn gọn từ Caveman đến Lightning Network”. Tìm hiểu thêm về phần giới thiệu và khám phá Bitcoin phần 1: Thời gian, phần 2: Con người, phần 3: Tiền tệ, phần 4: Bước ngoặc sai lầm (cần một kế hoạch mới), phần 5: Sự khan hiếm kỹ thuật số và phần 6: Hợp đồng kỹ thuật số.

Khi kết thúc loạt bài “Khám phá Bitcoin” này, chúng tôi sẽ dựa trên việc sử dụng chữ ký kỹ thuật số và mô hình CoinJoin để khám phá các khái niệm về niên đại độc nhất, phí khai thác và giao dịch off-chain.

Chứng minh sự độc nhất: Timechain

Cuối cùng chúng tôi cũng kết thúc hành trình khám phá Kế hoạch B, quay lại với câu hỏi “Khi nào?”, nguồn gốc từ đâu mà chúng tôi bắt đầu.

Đây là một câu hỏi quan trọng vì nó biện minh cho việc giới thiệu cái gọi là “công nghệ blockchain” của người dùng, một biểu thức bị lạm dụng quyết định, chỉ dán nhãn câu trả lời cho một vấn đề theo trình tự thời gian duy nhất theo như nghĩa gốc của nó. (Thật thú vị, chính Satoshi đã gọi cấu trúc này là “timechain“, đó cũng là thuật ngữ chúng ta sẽ sử dụng ở đây… xin lỗi, Peter!)

Hãy cùng cố gắng nhìn nhận vấn đề mà nó giải quyết bằng cách quay lại câu chuyện nhỏ của chúng tôi. Bạn đã thiết kế một hệ thống tiền kỹ thuật số trong đó phát hành và quyền sở hữu đều được phân cấp, tận dụng các câu đố và chữ ký trong một sự kết hợp thông minh.

Tuy nhiên làm thế nào để bạn ngăn người dùng chi tiêu gấp đôi cùng một UTXO? Nếu Carol, một người dùng không trung thực, chuyển sats đến một địa chỉ do Daniel kiểm soát và sau đó ký một giao dịch khác truyền lại những sats đó cho một địa chỉ do chính cô ta kiểm soát, thì giao dịch nào sẽ được thực thi? Cả hai đều là những người “hợp lệ” theo quan điểm của chain chữ ký và chữ viết và cả hai sẽ chỉ ra một bản phát hành ban đầu hợp lệ, với độ khó PoW.

Và làm thế nào để bạn ngăn chặn các “công cụ khai thác” khỏi việc nói dối về dấu thời gian chính xác, đánh lừa thuật toán điều chỉnh độ khó để tăng tỷ lệ phát hành? Nếu người khai thác Minnie quản lý để giải quyết hàng trăm câu đố PoW ở độ khó thấp, nhưng bao gồm các dấu thời gian giả mạo mô tả các giải pháp chỉ cách nhau 10 phút, làm thế nào một người dùng chung có thể vừa mới kết nối với hệ thống, khám phá và chứng minh hành vi không trung thực như vậy?

Trong thử nghiệm vàng điện tử trước đây của bạn, máy chủ dấu thời gian đáng tin cậy của bạn đã giải quyết một cách tầm thường cả hai vấn đề. Nhưng bây giờ không có máy chủ trung tâm, vậy ai định nghĩa niên đại duy nhất của các sự kiện?

Nếu mạng lưới có thể được “bầu chọn” bằng cách nào đó thì mạng đó có khả năng đạt được sự đồng thuận “dân chủ” về vấn đề này. Nhưng các quy trình bỏ phiếu, trong khi có thể thực hiện được ở các hệ thống có số lượng người tham gia đã biết cố định (thường được gọi là liên kết trực tuyến), không thể làm việc trong các tập hợp động của các tác nhân ẩn danh. Bạn không thể đơn giản sử dụng “nút đếm số xác thực” (node count) như là một sự uỷ quyền cho quyền biểu quyết vì mọi người dùng đều có thể giả vờ là một nhóm hàng triệu nút khác nhau trong một “cuộc tấn công của Sybil”. Bạn cần tìm một cách khác, “chống lại Sybil” là cách để thúc đẩy tất cả các nút tìm kiếm (và giữ) sự đồng thuận trong một lịch sử duy nhất, nhất quán, bất biến.

Thật không may, một giải pháp xác định và dứt khoát dựa trên toán học là không thể về mặt lý thuyết. Nhưng một giải pháp thống kê và tiệm cận dựa trên kinh tế là thực tế có thể và bạn đủ thông minh để tìm thấy nó. Đây là ý tưởng: Mỗi khi các thợ mỏ cố gắng giải các câu đố PoW, họ nên đưa vào các ảnh chụp nhanh (snapshots) của hợp đồng trong tin nhắn của họ về dòng thời gian giao dịch hiện tại.

Thay vì chỉ là các tin nhắn phát hành của họ, họ nên chuyển qua chức năng hàm băm các “block” phức tạp hơn của thông tin, mỗi block chứa (cùng với thông báo phát hành, dấu thời gian và số ngẫu nhiên cần thiết để giải câu đố ở độ khó chính xác) lời giải của block trước đó (đã được tìm thấy bởi những người khai thác khác khoảng 10 phút trước đó) và một danh sách các giao dịch được thực hiện gần đây bởi những người dùng khác.

Một block chứa các giao dịch đã được bao gồm trong các block trước đó được coi là không hợp lệ. Một block mang dấu thời gian không tương thích đáng kể với các block trước đó cũng bị đào thải.

Sử dụng thủ thuật này, tất cả các tác nhân được khuyến khích hội tụ một phiên bản nhất quán của cùng một niên đại. Minnie có thể bao gồm một giao dịch hợp lệ mâu thuẫn (chi tiêu gấp đôi) một giao dịch đã được xác nhận trước đó hoặc thay đổi dấu thời gian để đánh lừa điều chỉnh khó khăn, nhưng sau đó các nút khác sẽ từ chối một block như vậy và cô sẽ mất giá trị của đợt phát hành mới vì đã lãng phí thời gian và năng lượng cho những việc vô ích.

Những người khai thác chi tiền để giải các câu đố, và do đó, khá an toàn khi cho rằng họ muốn tận hưởng các phần thưởng liên quan, tạo ra các block không bị từ chối, ít nhất là trong các tình huống họ chỉ tuân theo các khuyến khích tài chính nội sinh cho hệ thống.

Phí khai thác

Giải pháp này mặc dù tuyệt vời nhưng vẫn thiếu các ưu đãi cho các công ty khai thác bao gồm các giao dịch của người khác. Họ chỉ có thể chọn để tiết kiệm năng lượng tính toán cần thiết để xác minh các script và chữ ký (trong khi, không nhiều như mức cần thiết cho xung đột hàm băm thì vẫn có liên quan) và chỉ đưa các phát hành hợp lệ của riêng họ vào các block trống. Ngoài ra, số lượng sats giảm dần được cho phép trong các đợt phát hành như vậy, do mô hình cung cấp có kiểm soát sẽ làm giảm (thậm chí giảm giá để tăng sức mua của sats), khuyến khích giải quyết các block, cuối cùng đã hủy bỏ hoàn toàn vào cuối thời đại cuối cùng khi đó sẽ không có lạm phát.

Bạn giải quyết vấn đề này bằng cách giới thiệu các “khoản phí khai thác”: một “phần mềm” nhỏ khác mà người dùng có thể đính kèm vào các giao dịch của họ để khuyến khích các công ty khai thác bao gồm cả họ.

Nó hoạt động như thế này: Hệ thống cho phép các nhà khai thác đưa ra các phần thưởng giao dịch, cùng với việc phát hành các sats “minted” mới (tương thích với thời đại hiện tại), cũng như sự khác biệt về sats giữa các UTXO được tạo và tiêu thụ của tất cả các giao dịch hợp lệ được bao gồm trong block. Phí không bao giờ phụ thuộc vào số tiền được giao dịch, mà chỉ phụ thuộc vào quy mô giao dịch (độ phức tạp của script, số chữ ký, v.v.) và mức độ ưu tiên mong muốn trong các block.

Vấn đề mở rộng (và bóng tối)

Phí khai thác tối thiểu cần thiết cho một giao dịch được bao gồm trong một block dao động tùy thuộc vào cung và cầu của “không gian khối”. Về phía cung, số lượng giao dịch có thể được thêm vào timechain bị giới hạn bởi kích thước block tối đa ( ít hơn 4 megabytes cho mỗi block) và tốc độ block tối đa (khoảng một block cứ sau 10 phút). Về phía nhu cầu, mỗi người dùng có các ràng buộc và sở thích khác nhau (một số có thể chờ nhiều hơn để trả ít hơn, một số có thể trả nhiều hơn để chờ ít hơn, một số sử dụng ví với ước tính phí động tuyệt vời, một số thì không). Nhìn chung, nhu cầu gia tăng đối với không gian block sẽ đồng nghĩa với việc tăng phí khai thác. Điều này rõ ràng hạn chế độ mở rộng của hệ thống (đặc biệt, vì phí khai thác độc lập với lượng giá trị được chuyển, chúng tôi có thể nói rằng nó thực sự làm giảm tính phân chia).

Hơn nữa, nhìn chung, sử dụng timechain ngụ ý rằng mọi nút trong mạng phải theo dõi mãi mãi mọi thứ: Mọi giao dịch trên chain phải được tải xuống và xác minh bởi mọi tác nhân sẽ sử dụng hệ thống cho toàn bộ lịch sử của nó, thậm chí đến tận tương lai. Một hệ thống như vậy rõ ràng là không thể mở rộng. Nó cũng thiếu bóng tối (darkness), vì mọi người phải giữ một bản sao của mọi giao dịch mãi mãi, cho phép bất kỳ loại phân tích pháp lý và nổ lực từ chối.

Nó có thể làm cho tình hình trở nên tốt đẹp hơn đối với một số người dùng với chi phí tạo ra một lớp người dùng khác có nhiều “đặc quyền” hơn. Ví dụ: nếu bạn tăng kích thước và tần suất của các block thì cung cấp không gian khối sẽ tăng và giá của nó giảm. Nhưng chi phí của các nút vận hành, với khả năng xác minh độc lập tính hợp lệ của các giao dịch và block, tăng nhanh hơn so với cung cấp nói trên, tập trung vào cấu trúc liên kết của toàn bộ hệ thống. Chắc chắn, một lớp các nút chuyên dụng mới có thể đóng vai trò là một loại “tin nhắn có chữ ký” của người dùng cho các người dùng kém hơn, không xác thực, cung cấp cho họ một số đảm bảo rằng giao dịch là hợp lệ. Rốt cuộc, tiền đúc đã được giới thiệu để ủy thác cho một vài thực thể đáng tin cậy chuyên gia nhiệm vụ đắt đỏ là xác minh tiền kim loại quý. Nhưng, cũng giống như tiền đúc, chiến lược này (được biết đến với tên gọi là “SPV”) ngụ ý một sự tập trung mạnh mẽ với tất cả các rủi ro kèm theo của sự can thiệp chính trị hoặc kiểm duyệt bởi Mallory.

Một mô hình mới: “Off-Chain”

Có một cách thông minh để giảm thiểu các giới hạn mở rộng cơ bản của các hệ thống đồng thuận toàn cầu mà không phải hy sinh sự phân cấp của nó. Chúng tôi sẽ gọi nó là “mô hình off-chain”.

Ý tưởng rất đơn giản: Chỉ cần không thực hiện mọi giao dịch của một block cho đến khi nó thực sự cần thiết, giữ phần lớn lưu lượng truy cập công cộng (với sự đồng thuận toàn cầu đắt tiền của nó) và chỉ sử dụng nó để giải quyết xung đột và giải quyết định kỳ.

Sự phát triển này tương tự như cách mọi người sử dụng tòa án và hợp đồng trong các hệ thống luật chung: Tòa án có thể tạo ra các tiền lệ ràng buộc công khai, đạt được một số sự “đồng thuận toàn cầu về pháp lý”, nhưng tương đối chậm và tốn kém, vì vậy hầu hết các bên giao dịch thường chỉ ký hợp đồng hai chiều riêng tư, yêu cầu tòa án xác minh và thực thi chúng chỉ khi có xung đột phát sinh hoặc khi một số giải quyết định kỳ đến hạn.

Các hợp đồng thông minh tiên tiến có thể được sử dụng để làm cho “loại hình” này giảm thiểu tin tưởng. Không giống như một hệ thống pháp lý thực tế, timechain phi tập trung có thể tránh được sự thiên vị và tham nhũng của con người, chủ yếu dựa vào mật mã. Không giống như các chứng chỉ tín dụng được thảo luận trong bối cảnh ảo hóa, các giao dịch off-chain không phải là “ảo”; chúng là các giao dịch hợp lệ thực tế với xác suất cao được thực thi bởi hệ thống bất kể tính trung thực của các bên liên quan.

Bạn sớm nhận ra rằng mô hình này cũng có thể cải thiện “bóng tối” của hệ thống của bạn. Thay vì có tất cả các nút đăng ký tất cả các giao dịch mãi mãi, hầu hết các giao dịch đó sẽ được trao đổi riêng giữa các bên quan tâm, khiến việc phân tích pháp lý bởi những kẻ nghe trộm khó khăn hơn, tốn kém hơn, kém hoàn thiện hơn và kém tin cậy hơn.

Sự thi hành chính của chiến lược này là một mạng lưới thứ cấp gồm các “kênh thanh toán” song phương được tài trợ trước có thể định tuyến các giao dịch qua nhiều bước nhảy ngắn theo cách nguyên tử được tối thiểu hóa. Người dùng gọi nó bằng một cái tên rất thi vị: “Lightning Network” (từ viết tắt thường được bao gồm trong nhãn của toàn bộ bộ giao thức của hệ thống, được đặt tên là “LNP / BP”, tương tự như “TCP / IP”).

Nhưng có những trường hợp nhỏ khác của cùng một mô hình; ví dụ, một số kỹ thuật để giữ cho script thực tế tắt thờtimechain cho đến khi cần, cũng tiết kiệm không gian block và quyền riêng tư. (Mọi người gọi những kỹ thuật này bằng nhiều cái tên lạ, như “Taproot”, “Graftroot”, “g * root”, “Scriptless Scriptless Script” vân vân và vân vân).

Với việc giới thiệu những phần công nghệ cuối cùng này, người dùng của bạn rốt cuộc cũng có mọi thứ họ cần để sử dụng hệ thống trong cuộc sống thực và lấy lại một số tính năng quan trọng nhất của tiền. Cảm ơn bạn, “Satoshi”!

Bạn đã đi một chặng đường dài kể từ khi cách tân cuộc sống thượng cổ của bạn trong quá khứ. Bây giờ, chỉ có tương lai mới có thể cho chúng tôi biết Kế hoạch B này của bạn sẽ hoạt động ra sao.

Kết luận

Trên đây là bài viết “Khám phá Bitcoin: Tất tần tật về Bitcoin cho đến nay” Thông tin giá cả biến động và các nâng cấp bitcoin sẽ được thuận update trong chuyên mục tin tức bitcoin: https://tienkythuatso.org/chuyen-muc/tin-tuc/bitcoin/